लठ्ठपणा का येतो?
आपल्यापैकी बरेच शेतकरी आपल्या जनावरांना खूप प्रेमाने गहू, मका, ज्वारीचं पीठ किंवा भरडा जास्त प्रमाणात देतात. मला आठवतं, माझ्या मावशीच्या गायीला ती रोज भरपूर मक्याचं पीठ खायला द्यायची, कारण तिला वाटायचं की यामुळे गाय “निरोगी” दिसेल. पण यामुळे जनावरं अतिलठ्ठ होतात.
खासकरून भाकडकाळ (जेव्हा गाय दूध देत नाही) आणि दूध देण्याच्या शेवटच्या टप्प्यात जास्त ऊर्जायुक्त (उच्च कॅलरी) खाद्य दिलं जातं, आणि प्रथिनांचं प्रमाण कमी असतं, तेव्हा ही समस्या वाढते. याचा परिणाम जनावरांच्या दूध उत्पादन , प्रजनन क्षमता आणि एकूणच आरोग्यावर होतो.
लठ्ठपणाचे दुष्परिणाम काय?
लठ्ठपणा जनावरांसाठी किती त्रासदायक आहे, हे समजून घेणं महत्त्वाचं आहे. मी एकदा गावातल्या पशुवैद्यकाकांशी बोलत होतो, त्यांनी सांगितलं की लठ्ठ जनावरांमध्ये खालील समस्या उद्भवतात:
-
फॅटी लिव्हर सिंड्रोम : जास्तीचं फॅट यकृतात जमा होतं, ज्यामुळे जनावराचं यकृत खराब होतं.
-
कॅल्शिअमची कमतरता : गाभण काळात किंवा विल्यानंतर लठ्ठ गायींमध्ये कॅल्शिअम कमी पडतं, आणि उपचारांना प्रतिसादही लवकर मिळत नाही.
-
किटोसिस (कितनबाधा) : विल्यानंतर भूक मंदावते, आणि यामुळे किटोसिससारखा गंभीर आजार होतो.
-
प्रजनन समस्या : लठ्ठ गायींना माजावर येणं बंद होतं किंवा मुका माज येतो.
-
इतर आजार : कासदाह, गर्भाशयदाह, लंगडणे, आणि दूध उत्पादन अचानक कमी होणं यासारख्या समस्या वाढतात.
या सगळ्यामुळे जनावराची प्रकृती ३-४ आठवड्यांत खालावते, आणि शेतकऱ्यांचं नुकसान होतं. म्हणूनच लठ्ठपणा टाळणं खूप गरजेचं आहे.
लठ्ठपणा कसा टाळाल?
जनावरांचं आरोग्य राखण्यासाठी आणि लठ्ठपणा टाळण्यासाठी काही सोप्या टिप्स पाळा:
-
संतुलित आहार द्या : जनावरांना जास्त ऊर्जायुक्त खाद्य (मका, गहू, ज्वारीचं पीठ) देणं कमी करा. त्याऐवजी संतुलित पशुखाद्य आणि हिरवा चारा द्या. प्रथिनं, जीवनसत्त्वं आणि खनिजं यांचा समावेश असलेला आहार निवडा.
-
भाकडकाळात काळजी घ्या : भाकडकाळात आणि दूध देण्याच्या शेवटच्या टप्प्यात जास्त कॅलरीचं खाद्य टाळा. पशुवैद्यकाकांचा सल्ला घेऊन आहाराचं नियोजन करा.
-
व्यायामाची संधी द्या : जनावरांना बांधून ठेवण्याऐवजी त्यांना थोडं मोकळं सोडा, जेणेकरून त्यांचा व्यायाम होईल.
-
नियमित तपासणी : पशुवैद्यकाकांकडून जनावरांची नियमित तपासणी करून घ्या, जेणेकरून लठ्ठपणाची समस्या सुरुवातीला समजेल.
-
पाण्याची उपलब्धता : नेहमी स्वच्छ आणि पुरेसं पाणी उपलब्ध असू द्या, कारण यामुळे जनावरांचं पचन सुधारतं.
पशुवैद्यकीय सल्ला आणि संसाधने
जनावरांच्या आहाराचं नियोजन करताना तुमच्या जवळच्या पशुवैद्यकीय दवाखान्याशी संपर्क साधा. तसंच, महाराष्ट्र पशुसंवर्धन विभागाच्या वेबसाइटवर जनावरांच्या आरोग्य आणि आहाराबद्दल सविस्तर माहिती मिळेल. या वेबसाइटवर तुम्हाला संतुलित पशुखाद्य, योजनांचे फायदे आणि पशुसंवर्धनाच्या टिप्स मिळतील.
