मराठवाड्यातील भारी पावसाचा धोका आणि ऑरेंज अलर्ट
मराठवाडा हा भाग आधीच पावसाने प्रभावित झाला असून, 20 सप्टेंबरपासूनच्या सतत पावसाने येथे मोठे नुकसान झाले आहे. IMD ने 27 आणि 28 सप्टेंबरसाठी नांदेड, लातूर, बीड, हिंगोली, परभणी आणि धाराशिव या सहा जिल्ह्यांसाठी ऑरेंज अलर्ट जारी केला आहे. या अलर्टनुसार, 64.5 मिमी ते 204.5 मिमीपर्यंत पाऊस बरसण्याची शक्यता आहे.
या भागात 26 ते 29 सप्टेंबर दरम्यान हलका ते मध्यम पाऊस होईल, पण 27-28 तारखांना अतिभारी पावसाची शक्यता आहे. मागील पावसाने येथे 9 जणांचा मृत्यू झाला असून, लाखो एकर सोयाबीन, कापूस आणि इतर पिकांचे नुकसान झाले आहे. शासनाने शेतकऱ्यांना पिकांची कापणी घाईने करून धान्य सुरक्षित ठिकाणी हलवण्याचा सल्ला दिला आहे.
-
नुकसान आकडेवारी: 20 सप्टेंबरपासून 5 लाख एकरांपेक्षा जास्त शेती बाधित, 250 कोटी रुपयांचे अंदाजे नुकसान.
-
प्रभावित जिल्हे: छत्रपती संभाजीनगर, जालना, लातूर, परभणी, नांदेड, हिंगोली, बीड आणि धाराशिव.
-
सूचना: शेतात साचलेल्या पाण्याची त्वरित ड्रेनेज करा आणि बांध कडक करा.
या अलर्टमुळे स्थानिक प्रशासनाने आपत्कालीन केंद्रे सक्रिय केली असून, राज्य आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरण (SEOC) मार्फत मदतकार्य सुरू केले आहे.
मध्य महाराष्ट्र आणि कोकणातील रेड अलर्टची शक्यता
मध्य महाराष्ट्र आणि कोकण विभागात 27 ते 29 सप्टेंबर दरम्यान काही ठिकाणी भारी ते अतिभारी पाऊस होण्याचा अंदाज आहे. IMD ने 28 सप्टेंबरसाठी घाटमाथा भागांसाठी रेड अलर्टचा विचार केला असून, यात मुंबई, ठाणे, पालघर, रायगड, रत्नागिरी आणि सिंधुदुर्ग जिल्हे येतात. येथे 204.5 मिमीपेक्षा जास्त पाऊस नोंदवला जाऊ शकतो.
या पावसामुळे मुंबईसह शहरी भागांत जलमय होण्याची शक्यता आहे. मागील वर्षी 2024 च्या ऑक्टोबर महिन्यात मुंबईत 375 मिमी पाऊस पडून रेकॉर्ड नोंदले गेले होते, ज्यामुळे वाहतूक आणि वीजपुरवठा बाधित झाला होता. यावेळीही तसेच परिस्थिती उद्भवू शकते.
कोकणातील घाटमाथ्यावर 28 सप्टेंबरला अतिजोरदार पावसाचा रेड अलर्ट आहे. पुणे, नाशिक, सातारा आणि कोल्हापूर जिल्ह्यांच्या घाट भागांना विशेष सावधगिरी बाळगण्याचे आवाहन आहे. मासेमारीसाठीही बंदी घालण्यात आली असून, समुद्रात 30-40 किमी/तास वेगवान वारे वाहण्याची शक्यता आहे.
या विभागात पावसाचे प्रमाण वाढण्यामागे बंगालच्या उपसागरातील कमी दाबाचा पट्टा कारणीभूत आहे. हा पट्टा 27 सप्टेंबरपर्यंत तीव्र होईल आणि महाराष्ट्रात प्रवेश करेल, ज्यामुळे पावसाची तीव्रता वाढेल.
विदर्भ विभागातील हवामान पूर्वानुमान
विदर्भात 27 सप्टेंबरला अनेक ठिकाणी हलका ते मध्यम पाऊस होईल, तर काही भागांत जोरदार पावसाची शक्यता आहे. IMD ने बुलढाणा आणि अकोला जिल्ह्यांसाठी ऑरेंज अलर्ट जारी केला असून, अमरावती, वाशिम, यवतमाळ, वर्धा, नागपूर, भंडारा, गोंदिया, चंद्रपूर आणि गडचिरोलीसाठी यलो अलर्ट आहे.
28 आणि 29 सप्टेंबरला विदर्भातील सर्व जिल्ह्यांत हलका ते मध्यम पाऊस अपेक्षित असून, सोमवार आणि मंगळवारला कोकण आणि घाटमाथ्यावर पावसाचा जोर राहील. मध्य महाराष्ट्रातील इतर जिल्ह्यांतही हलक्या सरींचा अंदाज आहे.
विदर्भात मागील पावसाने नद्या दाबणीत आल्या असून, गोदावरी आणि तापी नद्यांच्या पाणी पातळ्या वाढल्या आहेत. यामुळे पूल आणि रस्त्यांवर पाणी साचण्याची शक्यता आहे.
सरकारच्या Advisory तील मुख्य सूचना
राज्य सरकारने राजस्व व वन विभागामार्फत 26 सप्टेंबर 2025 रोजी एडव्हायझरी (Advisory) जारी केली आहे. यात नागरिकांना सतर्क राहण्याचे आणि अधिकृत सूचनांचे पालन करण्याचे आवाहन आहे. मुख्य मुद्दे असे आहेत:
-
धोकादायक क्षेत्रे टाळा: पूर क्षेत्र, नद्या-ओढे आणि कमी खोलीच्या रस्त्यांवरून अनावश्यक प्रवास करू नका.
-
आपत्ती निवारण: गरज पडल्यास स्थानिक राहत गृहांचा वापर करा आणि SEOC शी संपर्क साधा (हेल्पलाइन: 1077).
-
आरोग्य व सुरक्षितता: वादळाच्या वेळी झाडाचा आसरा घेऊ नका; जलमय भागांतून वाहने चालवू नका.
-
अफवा टाळा: सोशल मीडियावरील खोट्या बातम्या पसरवू नका आणि अधिकृत स्रोतांवर अवलंबून राहा.
या एडव्हायझरीनुसार, जिल्हा प्रशासनांना पूर्वतयारी करण्याचे निर्देश दिले असून, NDRF च्या 12 तुकड्या तैनात केल्या आहेत. शेतकऱ्यांसाठी विमा योजना आणि मदत निधीची तरतूद करण्यात आली आहे.
मागील पावसाचे परिणाम आणि पुनर्वसन प्रयत्न
20 सप्टेंबर 2025 पासून मराठवाड्यातील पावसाने मोठे नुकसान केले आहे. 9 जणांचा मृत्यू, 5 लाख लोक बाधित आणि 250 कोटी रुपयांचे आर्थिक नुकसान अशी आकडेवारी आहे. शेती क्षेत्रात 10 लाख एकरांपेक्षा जास्त पिके नष्ट झाली असून, सोयाबीन उत्पादनात 30% घसरण अपेक्षित आहे.
सरकारने पुनर्वसनासाठी 500 कोटी रुपयांचा निधी जाहीर केला असून, 1 लाख शेतकऱ्यांना तात्काळ मदत दिली आहे. जलसंधारण आणि बांध मजबुतीकरणासाठी नवीन योजना राबवल्या जात आहेत. हवामान बदलामुळे असे घटना वाढत असल्याचे तज्ज्ञ सांगतात.
शेतकऱ्यांसाठी विशेष मार्गदर्शन
या पावसामुळे शेती क्षेत्राला धोका आहे. कृषी विभागाने शेतकऱ्यांना असे सल्ले दिले आहेत:
-
कापणी घाई: परिपक्व पिकांची त्वरित कापणी करा आणि धान्य दुमटणीत हलवा.
-
पाणी व्यवस्थापन: शेतातील अतिरिक्त पाणी ड्रेनेज करा आणि नाला साफ करा.
-
कीटकनाशके: पावसानंतर पडणाऱ्या रोगांसाठी सावधानी बाळगा; प्रमाणित औषधांचा वापर करा.
महाराष्ट्रातील एकूण शेती क्षेत्राच्या 40% भागात हा पाऊस प्रभाव टाकेल, ज्यामुळे रब्बी हंगामावर परिणाम होऊ शकतो.
हवामान पूर्वानुमानाचे वैज्ञानिक कारण
हा पाऊस बंगालच्या उपसागरातील कमी दाबाच्या पट्ट्यामुळे होत आहे. 27 सप्टेंबरपर्यंत हा पट्टा तीव्र होईल आणि महाराष्ट्रात प्रवेश करेल. त्याचबरोबर, टायफून रागासाचे अवशेष या प्रणालीशी मिसळतील, ज्यामुळे पावसाची तीव्रता वाढेल.
IMD च्या मॉडेलनुसार, सप्टेंबर 2025 मध्ये महाराष्ट्रात सरासरी 250 मिमी पाऊस नोंदला जाईल, जो सरासरीपेक्षा 20% जास्त आहे. हवामान बदलामुळे मॉन्सूनची अनियमितता वाढली असल्याचे अभ्यास सांगतात.
नागरिकांसाठी तयारी टिप्स
पावसाच्या या हंगामात सुरक्षित राहण्यासाठी काही मूलभूत पावले उचला:
-
घरगुती तयारी: अन्नधान्य, पाणी आणि औषधांचा साठा ठेवा; जनरेटरची तपासणी करा.
-
वाहतूक: ट्रॅफिक अपडेट्स तपासा आणि सार्वजनिक वाहनांचा वापर करा.
-
आरोग्य: पावसानंतर डासांपासून संरक्षण घ्या; कोविड-सारख्या उपाययोजना कायम ठेवा.
या टिप्समुळे नुकसान कमी होऊ शकते आणि जीवन सुरक्षित राहील.
भविष्यातील हवामानाचा अंदाज
30 सप्टेंबरनंतर पावसाचा जोर कमी होईल, पण 1 ऑक्टोबरपर्यंत हलका पाऊस शक्य आहे. दसऱ्यापर्यंत (2 ऑक्टोबर) विदर्भ आणि कोकणात मध्यम पाऊस अपेक्षित आहे. IMD ने दीर्घकालीन पूर्वानुमानात ऑक्टोबरमध्ये सरासरी पावसाची शक्यता सांगितली आहे.
या घटनांमधून शिकण्यासाठी जलवायू अनुकूलन योजना मजबूत करणे आवश्यक आहे. राज्य सरकार आणि केंद्र सरकार संयुक्तपणे आपत्ती व्यवस्थापन सुधारण्यावर भर देत आहेत.
