मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजना ई-केवायसीत ओटीपी त्रुटी: कारणे व उपाय

मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजना

महाराष्ट्र शासनाने १ जून २०२४ रोजी जाहीर केलेल्या 'मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण' (ladki bahin yojana) योजनेअंतर्गत २१ ते ६५ वर्ष वयोगटातील महिलांना दरमहा १,५०० रुपये आर्थिक सहाय्य दिले जाते. वार्षिक कुटुंब उत्पन्न २.५ लाख रुपयांपेक्षा कमी असलेल्या पात्र महिलांसाठी ही योजना आहे.

जून २०२४ पासून सुरू झालेल्या या योजनेचा उद्देश महिलांच्या आरोग्य, पोषण व आर्थिक स्वावलंबनाला चालना देणे हा आहे. आतापर्यंत १ कोटीहून अधिक महिलांनी अर्ज केले असून, डायरेक्ट बेनिफिट ट्रान्सफर (डीबीटी) द्वारे रक्कम वितरित केली जाते. मात्र, ई-केवायसी प्रक्रिया पूर्ण न केल्यास लाभ मिळू शकत नाही.

१८ सप्टेंबर २०२५ रोजी जारी शासन निर्णयानुसार, लाभार्थ्यांना पुढील दोन महिन्यांत ई-केवायसी बंधनकारक आहे. या योजनेच्या वेब पोर्टलवर आधार प्रमाणीकरणासाठी ई-केवायसी सुविधा उपलब्ध आहे. मात्र, ग्रामीण व शहरी भागातील महिलांना प्रक्रियेदरम्यान अडचणी येतात, विशेषतः ओटीपी न येण्याची समस्या.

ई-केवायसी प्रक्रियेचे स्टेप-बाय-स्टेप मार्गदर्शन

ई-केवायसी (e-KYC) ही आधार प्रमाणीकरणाची प्रक्रिया आहे, जी यूआयडीएआय (UIDAI) द्वारे मान्यताप्राप्त आहे. महिला व बाल विकास विभागाला सब-एयुआ/सब-केवायसी म्हणून नोंदणीकृत केले आहे. प्रक्रिया खालीलप्रमाणे आहे:

• स्टेप १ : वेब पोर्टल वर जा आणि मुखपृष्ठावरील 'ई-केवायसी' बॅनरवर क्लिक करा. (e-KYC - मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहिण योजना)

• स्टेप २ : आधार क्रमांक व कॅप्चा कोड एंटर करा. आधार प्रमाणीकरणासाठी संमती द्या (मी सहमत आहे, मी सहमत नाही) व 'ओटीपी पाठवा' बटण दाबा.

• स्टेप ३ : आधार लिंक्ड मोबाइलवर ओटीपी येईल. तो एंटर करून सबमिट करा. ई-केवायसी पूर्ण झाली असल्याची तपासणी होईल.

• स्टेप ४ : पती/वडिलांचा आधार क्रमांक एंटर करा, कॅप्चा भरा, संमती द्या व ओटीपी सबमिट करा.

• स्टेप ५ : जात प्रमाणपत्र निवडा. खालील घोषणा (डिक्लेरेशन) पूर्ण करा:

  • कुटुंबातील कोणीही सरकारी नोकरीत किंवा पेन्शनवर नाही (होय/नाही).

  • कुटुंबात फक्त एक लाभार्थी आहे (होय/नाही).

• स्टेप ६ : चेकबॉक्स निवडून सबमिट करा. 'सक्सेस' संदेश मिळेल, ज्याने ई-केवायसी पूर्ण होईल.

ही प्रक्रिया दरवर्षी जून महिन्यात बंधनकारक आहे. २०२५ मध्ये १ कोटी लाभार्थ्यांसाठी ही सुविधा सक्रिय आहे.

ई-केवायसी प्रक्रियेदरम्यान उद्भवणाऱ्या समस्या

ई-केवायसीदरम्यान महिलांना विविध तांत्रिक व व्यावहारिक अडचणी येतात. १८ सप्टेंबर २०२५ नंतर जारी GR नुसार, दोन महिन्यांत प्रक्रिया पूर्ण न केल्यास पुढील लाभ थांबू शकतो. मुख्य समस्या:

• आधार क्रमांक किंवा कॅप्चा चुकीचा असणे.

• पोर्टल लोड होत नसणे किंवा ब्राउजर सपोर्ट नसणे.

• ओटीपी न येणे किंवा 'अॅनेबल टू सेंड ओटीपी' एरर.

• ग्रामीण भागात इंटरनेट कनेक्टिव्हिटी कमी असणे, ज्यामुळे ३०% हून अधिक अर्ज अडकतात.

या समस्या ग्रामीण महिलांसाठी जास्त आहेत, कारण ४०% लाभार्थी गावांमधील आहेत.

ओटीपी न येण्याची मुख्य कारणे

ओटीपी त्रुटी ही सर्वाधिक सामान्य समस्या आहे. शासनाच्या २०२५ GR मध्ये याचा उल्लेख आहे. मुख्य कारणे:

• आधार लिंक्ड मोबाइलमध्ये बिघाड : मोबाइल नंबर आधारशी लिंक नसणे किंवा अपडेट नसणे. २०२५ मध्ये २५% केसेस अशा आहेत.

• नेटवर्क किंवा सिग्नल समस्या : ग्रामीण भागात २जी/३जी नेटवर्कमुळे ओटीपी पोहोचत नाही.

• पोर्टल तांत्रिक बिघाड : सर्व्हर ओव्हरलोड किंवा मेंटेनन्समुळे. सप्टेंबर २०२५ मध्ये १०% ट्रान्झॅक्शन्स अपयशी ठरल्या.

• कॅप्चा किंवा सबमिट एरर : चुकीचा कॅप्चा किंवा इंटरनेट ब्रेकमुळे.

• स्पॅम फिल्टर : मोबाइलवर डीएनडी किंवा स्पॅम सेटिंग्जमुळे ओटीपी ब्लॉक होणे.

या कारणांमुळे महिलांना अर्ज प्रक्रियेत विलंब होतो व लाभ मिळवणे कठीण होते.

ओटीपी त्रुटी सोडवण्याचे व्यावहारिक उपाय

ओटीपी समस्या सोडवण्यासाठी खालील स्टेप्स फॉलो करा. हे उपाय शासनाच्या हेल्पलाइनवर आधारित आहेत:

• रिसेंड ओटीपी : 'सेंड ओटीपी' पुन्हा दाबा. जुना ओटीपी एक्सपायर होतो, नवीन घ्या.

• आधार अपडेट तपासा : नजीकच्या आधार सेवा केंद्रात (१८००-३००-१९४७) मोबाइल लिंक तपासा व अपडेट करा.

• इंटरनेट चेक : वाय-फाय किंवा ४जी वापरा. ब्राउझर (क्रोम/फायर्फॉक्स) अपडेट करा.

• कॅप्चा रिफ्रेश : एरर असल्यास 'रिफ्रेश' बटण दाबा व नवीन कॅप्चा घ्या.

• ऑफलाइन मदत : नजीकच्या आंगणवाडी किंवा अपले सरकार केंद्रात जा. हेल्पलाइन १८१ वर कॉल करा.

२०२५ मध्ये ५ लाख महिलांनी हे उपाय वापरून समस्या सोडवल्या. जर ३ वेळा अपयशी झाल्यास, २४ तास वाट बघा.

ई-केवायसी समस्या सोडवण्याचे इतर उपाय

सर्वसमावेशक उपायांसाठी:

• हेल्पलाइन व सपोर्ट : टोल-फ्री १८१ किंवा महिला व बाल विकास विभागाच्या कार्यालयात (मुंबई: ०२२-२२०२५३००) संपर्क साधा. जिल्हानिहाय २०+ केंद्र उपलब्ध.

• ऑफलाइन कॅम्प्स : सप्टेंबर-ऑक्टोबर २०२५ मध्ये ५००+ कॅम्प्स आयोजित, जिथे ई-केवायसी मोफत होईल.

• अॅप वापर : नारी शक्ती दूत अॅप डाउनलोड करा, ज्यात ई-केवायसी फीचर आहे.

• डॉक्युमेंट्स अपडेट : बँक अकाउंट, आधार व रेशन कार्ड लिंक तपासा. डीबीटीसाठी पीएफएमएस पोर्टल वापरा.

या उपायांमुळे ८०% समस्या ४८ तासांत सोडवता येतात.

योजनेचे भविष्यातील फायदे व सूचना

२०२५-२६ साठी ३६,००० कोटी रुपयांचे बजेट असलेल्या या योजनेमुळे महिलांचे आर्थिक सक्षमीकरण होईल. भविष्यात:

• फायदे : वार्षिक १८,००० रुपये सहाय्य, आरोग्य विमा लिंकेज व कौशल्य प्रशिक्षण. २०२६ पर्यंत १.५ कोटी लाभार्थी.

• सूचना : नियमित ई-केवायसी, उत्पन्न अपडेट व फसवणूक टाळा. शासन डिजिटल साक्षरता कॅम्प्स वाढवेल.

महिलांनी लवकर ई-केवायसी पूर्ण करावी, जेणेकरून लाभ वेळेवर मिळेल. अधिक माहितीसाठी अधिकृत पोर्टल भेट द्या.